HISTORIA PARAFII I ZABYTKI

Królik Polski i Królik Wołoski

Obie osady rozłożyły się nad potokiem Tabor w jego górnym biegu. Niegdyś była to jedna wieś, założona przez pierwszego wójta Jaślisk, Jana Hanselina, który wykarczowawszy w 1389 roku lasy na południe od istniejącego już Deszna, sprowadził tu pierwszych osadników. Wieś nazywała się początkowo Johanne (Johanowa), lecz szybko uzyskała nazwę Królikowa (bądź Karlikowa) – być może od imienia lub przydomka sołtysa. Od 1434 roku osada była w posiadaniu biskupa łacińskiego w Przemyślu i stanowiła część tzw. klucza jaśliskiego. W 1460 roku istniała tu już parafia rzymskokatolicka. W wieku XVI wykarczowano las powyżej wsi. Osiedlili się tam wołoscy przybysze. Z tego okresu pochodzi dokument lokacyjny przenoszący osadę z prawa niemieckiego na wołoskie. Nastąpił podział na Królikową Starą i Nową, a w XVII wieku na Królik Polski i Królik Wołoski – nazwy te odpowiadały w przybliżeniu narodowości mieszkańców. W Króliku Wołoskim powstała parafia grekokatolicka, przez wiele pokoleń (do początku XX w.) zawiadywana przez ród Wołoszynowiczów. W roku 1880 w Króliku Polskim mieszkały 703 osoby, z czego 405 rz-kat., a w Wołoskim – 306 osób, wyłącznie gr-kat. Podczas pierwszej wojny, w maju 1915 roku, w okolicy doszło do zaciętych walk, kiedy prące od południa i zachodu c.k. wojska austro-węgierskie zmusiły rosyjski korpus do złożenia broni. W okresie międzywojennym między ludnością polską a ruską nie dochodziło do większych zatargów. Po drugiej wojnie ludność Królika Wołoskiego została wysiedlona na północno-zachodnie tereny Polski. Obecnie jest tu ponownie jedna wieś – Królik Polski, obejmująca grunty obu przedwojennych wsi. Na terenie Królika Wołoskiego znajdują się ruiny cerkwi grekokatolickiej p.w. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja, zbudowanej w 1843 roku. Do dziś dzień zachowały się ceglano-kamienne mury i większość powierzchni dachu. Cerkiew jest dwudzielna, przykryta jednokalenicowym dachem z trzema ośmiobocznymi wieżyczkami. Sanktuarium jest skierowane na zachód. Oddzielone jest od szerszej odeń nawy murem z trzema arkadami. Nad wejściem znajduje się chór wsparty na dwóch filarach. Obok cerkwi stoi dzwonnica w kształcie trzech arkad filarowych. W młodym lasku koło świątyni jest cmentarz, na nim kilka ładnych, bardzo prostych kamiennych krzyży, w większości bez figur. Najstarsze groby pochodzą z lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Cmentarz otacza niewyraźny niski mur z dzikiego kamienia. Na terenie cmentarza znajdują się ruiny kaplicy. Zabytkowa cerkiew popada w całkowitą ruinę chociaż jeszcze jest szansa na jej uratowanie. Od niedawna zawiązało się stowarzyszenie „Królik Wołoski”, którego celem jest (przy czynnej współpracy mieszkańców Królika Polskiego) odnowa świątyni i przeznaczenie jej na ośrodek kultury łemkowskiej (nazwa nie jest jeszcze dokładnie sprecyzowana). Nieco powyżej cerkwi szosa zmierzająca ku Przełęczy Szklarskiej pozostawia po swej wschodniej stronie 400-metrowy odcinek dawnego traktu węgierskiego. Przy nim stoi kapliczka murowana z cegły i kamienia, pochodząca z XVIII bądź XIX wieku. Nieopodal cerkwi, przy szosie, stoi dwukondygnacyjna kapliczka przydrożna fundacji Wasyla Zowskiego z 1887 roku. 200 metrów na południe od cerkwi, po lewej stronie głównego potoku stoi wśród krzewów, przy niewielkiej drodze, kapliczka z 1794 roku. Dwa kamienne aniołki i krzyż, znajdujące się we wnętrzu, stanowiły dawniej zwieńczenie kapliczki. Jest to jedna z najstarszych kapliczek w regionie. Stan obecny nie pozostawia złudzeń co do jej przyszłości – wymaga remontu.

Najcenniejszym zabytkiem Królika Polskiego jest drewniany kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława. Pierwotny kościół, częściowo zniszczony przez Tatarów w 1624 roku, odbudowano w 1647 r. Na jego miejscu w latach 1751-56 wzniesiono obecną świątynię. Fundatorem był biskup przemyski Wacław Sierakowski. Kościół częściowo odnowiono w 1957 roku. Budowla, położona w centrum wsi, na wzniesieniu, jest orientowana, konstrukcji zrębowej. Do prezbiterium, zbudowanego na rzucie kwadratu, przylega murowana zakrystia zbudowana w 1647 roku (jest to pozostałość poprzedniego kościoła). Wejście od prezbiterium do zakrystii objęte jest portalem z kamienia z datą 1647. Nawa jest prostokątna, szersza od prezbiterium, połączona przejściem z kruchtą, nad którą znajduje się czworoboczna wieża konstrukcji słupowej. Chór oparty jest na dwóch filarach. Na wysuniętym parapecie data 1867 i nazwisko organisty: Józef Sewicz. W polu głównym późnobarokowego ołtarza (1771) znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, malowany na desce, podpisany przez Petrusa Raphaela Burnathowicza (1636), później gruntownie przemalowany. Malowidło upamiętnia odpoczynek Matki Boskiej w czasie Jej „ucieczki” z Humennego po słowackiej stronie. Na zasuwie obrazu znajduje się przemalowany, współczesny ołtarzowi obraz św. Józefa. Świątynia przeszła gruntowny remont w latach 2018-2019 i obecnie udostępniona jest dla zwiedzających. Kościół jest sporadycznie użytkowany, gdyż parafianie wybudowali nową świątynię i w niej sprawowana jest liturgia. Nowy kościół parafialny wybudowany w latach 1999-2005, murowany, jednonawowy, usytuowany niedaleko drewnianego, zabytkowego kościoła. Powstał dzięki ofiarności i wielkiemu zaangażowaniu parafian z Królika Polskiego. W nim obecnie sprawowana jest liturgia.